2-[4-(2-chloro1,2-diphenylvinyl)phenoxy
Dostępność: bardzo dobra
Podrabiany: rzadko
Dla kobiet: tak
Dla początkujących: tak
Dawkowanie: 25-100 mg dziennie (mężczyźni), czasem po kilka miesięcy
Skutki uboczne: małe lub średnie (zależą od dawki i czasu kuracji clomidem)
Zastosowanie: terapia po cyklu, leczenie hipogonadyzmu, terapia niepłodności kobiet spowodowanej brakiem owulacji
Okres półtrwania: 5-7 dni [10]
Typowa długość cyklu: kilka tygodni
Aromatyzacja: nie
Sposób podawania: tabletki
Wpływ na receptory β1: nie
Wpływ na receptory β2: nie
Wpływ na receptory β3: nie
Wpływ na receptory 5-HT: brak
Dawka śmiertelna (LD50): 1 700 mg/kg masy ciała u myszy oraz 5 750 mg/kg u szczurów [4]
Cytrynian klomifenu jest uniwersalnym środkiem z grupy SERM (selektywnych modulatorów receptora estrogenowego), powszechnie stosowanym do leczenia hipogonadyzmu w trakcie terapii po cyklu SAA (ang. post cycle therapy). Wielokroć dowiódł swojego bezpieczeństwa oraz skuteczności. Hipogonadyzm charakteryzuje się niskim poziomem testosteronu w osoczu. Ale … wielu naukowców twierdzi, iż niski poziom testosteronu we krwi o niczym nie świadczy, jeśli nie występują inne objawy hipogonadyzmu (depresja, obniżone libido, zaburzenia wzwodu lub przewlekłe zmęczenie). Nie należy zapominać, iż te objawy mogą być wynikiem stosowania innych leków, np. zaburzenia erekcji oraz obniżenie związane z nadużywaniem steroidów anaboliczno-androgennych (np. tak kończy się podawanie 19-nortestosteronu – czyli nandrolonu, bez umieszczenia obok wystarczającej ilości testosteronu). Zresztą – zaburzenia erekcji oraz spadek libido są całkiem naturalne po zakończeniu długotrwałego podawania testosteronu i/lub pochodnych testosteronu w czasie wspomagania farmakologicznego. Kwestia może być uwarunkowana wieloma chorobami współistniejącymi i sugerującymi hipogonadyzm.
podwzgórze => GnRH => przysadka mózgowa => LH/FSH => Jądra/Jajniki
GnRH – jest peptydem, stymuluje wydzielanie hormonu w dalszej ścieżce hormonalnej. „Peptyd ten jest uwalniany w sposób pulsacyjny, w pulsach zsynchronizowanych, z zakończeń nerwowych, z których przez krążenie wrotne co 30-120 minut dostaje się do przedniej części przysadki. Tam stymuluje uwalniane i biosyntezę LH i FSH z gonadotropów po uprzednim związaniu się ze specyficznym receptorem GnRH typu I. Każdy puls GnRH stymuluje sekrecję i biosyntezę LH i FSH (Millar i wsp., 2004), lecz pulsy FSH są mniej wyraźne” [1].
Na kolejnym etapie w przysadce mózgowej wydzielane są:
- LH (hormon luteinizujący)
- FSH (hormon folikulotropowy).
LH odpowiada za syntezę testosteronu w jądrach (komórkach Leydiga), zaś FSH za syntezę białek w komórkach Sertolego.
Po zakończeniu podawania SAA oś HPTA nie funkcjonuje prawidłowo. Clomid poprzez sprzężenie zwrotne wpływa na sekrecję LH, przywracając syntezę testosteronu endogennego.
Cytrynian klomifenu w badaniach naukowych
Za normę u mężczyzn uznaje się stężenie testosteronu: 300 do 950 ng na decylitr [od 10,4 do 32,9 nmol na litr] [5]. Wyjściowy poziom testosteronu kwalifikował mężczyzn do HTZ, był mniejszy niż 300 ng/dl.W wielu badaniach okazało się, że podawanie u mężczyzn z hipogonadyzmem clomidu (clomiphen citrate) jest równie skuteczne jak żel z testosteronem (5g – Androgel 1% lub Testim 1%). W grupie żelu poziom testosteronu osiągnął 553 ng/dL, w grupie clomidu 573 ng/dL (pomiarów dokonano 1-2 miesiące po rozpoczęciu terapii). Miesięczny koszt terapii testosteronem to 270 $, a clomidem (50 mg co drugi dzień) ledwie 83$. Obserwację grupy z clomidem (65 mężczyzn) kontynuowano przez 23 miesiące, co pół roku badając poziom testosteronu [2].
W kolejnym z badań Ramasamy R . i wsp. [3] 93 mężczyznom podawano:
- testosteron iniekcyjny (31),
- żel z testosteronem (31),
- cytrynian klomifenu (31).
Byli dobrani wiekiem z kohorty 1 150 osób na HTZ.
Poziom testosteronu wzrósł z:
- z 224 do 1104 ng/dl w grupie testosteronu iniekcyjnego,
- z 230 do 412 ng/dl w grupie żelu z testosteronem,
- 247 do 504 ng/dl w grupie klomifenu.
Co prawda, pacjenci na testosteronie iniekcyjnym mieli lepsze libido, ale … pamiętajmy, że z wiekiem u mężczyzn rośnie poziom hematokrytu, hemoglobiny oraz ilość zdarzeń niepożądanych związanych z terapią testosteronem.
Prawdopodobnie ma to związek z:
- rosnącą z wiekiem insulinoopornością – czyli gorszym tolerowaniem węglowodanów, większym odkładaniem się tkanki tłuszczowej,
- rosnącym z wiekiem otłuszczeniem ciała, aromatyzacja zachodzi np. w tkance tłuszczowej (podobne zjawisko ma decydujące znaczenie dla wielu skutków ubocznych występujących przy stosowaniu dopingu farmakologicznego np. testosteronu czy metanabolu),
- rosnącej z wiekiem ilości SHBG (globuliny wiążącej np. testosteron, przez co mniej jest dostępne), równolegle z wiekiem rośnie poziom LH, ale … mimo wszystko poziom wolnego testosteronu był mniejszy [7].
W jednym z badań w grupie wiekowej 60-75 lat dawki testosteronu 25, 50, 125, 300 lub 600 mg przynosiły kompletnie różne rezultaty w porównaniu do grupy wiekowej 19-35 lat:
- u starszych mężczyzn większy był całkowity poziom testosteronu,
- u starszych mężczyzn wyższy był wzrost poziomu hemoglobiny,
- u starszych mężczyzn wyższy był wzrost poziomu hematokrytu (osoby, które miały hematokryt większy niż 54% wykluczano z dalszej terapii (stanowić to może zagrożenie dla zdrowia) [6]!
W grupie osób w podeszłym wieku wystąpiło 12 zdarzeń niepożądanych u 9 mężczyzn, m.in. było to:
- 6 osób miało hematokryt większy niż 54%,
- 1 osoba obrzęk nóg i duszności,
- 1 osoba zatrzymanie moczu,
- 2 osoby raka prostaty.
Clomid jako terapia po cyklu:
Nie ma sensu stosowanie clomidu dopóki w ciele krążą duże ilości steroidów anaboliczno-androgennych!
Najpierw należy zejść z długich estrów np. testosteronu, pamiętając iż t. enanthate ma okres półtrwania 8 dni,
Jeżeli braliśmy 600 mg testosteronu enanthate tygodniowo to po ostatniej iniekcji, po 8 dniach mamy nadal 300 mg, po 16 dniach 150 mg, po 24 dniach 75 mg krążącego testosteronu. Oczywiście, to wielkie uproszczenie i nie do końca prawda, gdyż testosteron podlega bardziej skomplikowanym przemianom w ustroju. Jest to model – koncepcja. Może się okazać, że jeśli stosowaliśmy częste iniekcje testosteronu, np. co 4-5 dni, w ustroju może krążyć dużo więcej substancji aktywnej!
Teoretycznie, po enanthate można by zacząć PCT (terapię po cyklu) dopiero po 25-30 dniach!
Dlatego najlepiej przejść na t. propionat, pociągnąć 2-3 tygodnie na krótkich estrach.
Moja sugestia PCT:
- PRZED CYKLEM NA SAA: ocena sytuacji hormonalnej – badanie testosteronu całkowitego, wolnego, LH, FSH, estrogenów, prolaktyny, morfologia krwi, mocz, podstawowe badania wątroby, nerek, serca;
- W trakcie cyklu na SAA – pod koniec tapering dawek długiego estru (np. 3 tygodnie zmniejszasz ilość enanthatu z 500 mg/tydzień do 400, 300, 200 mg – ta sama zasada dotyczy np. nandrolonu, primobolanu czy trenbolonu enanthate);
- Zejście ostateczne z długich estrów, kontynuacja testosteronem, propionatem;
- Tydzień przed końcem cyklu dajesz 5-10 g kreatyny dziennie, kontynuujesz do końca PCT;
- 3-4 dni po ostatniej iniekcji propionatu zaczynasz PCT;
- hCG 1-3 tygodnie (czas podawania hCG zależy od długości cyklu na SAA!) po 1000-1500 IU trzy razy w tygodniu (nie stosuj przestarzałych metod dawkowania np. 2 x w tygodniu po 5000 IU, nie jest to potrzebne, bezpieczne ani zdrowe);
- clomid – 2-3 tygodnie po 50 mg dziennie lub tamoxifen 2-3 tygodnie po 20 mg dziennie;
- ocena sytuacji hormonalnej – badanie testosteronu całkowitego, wolnego, LH, FSH, estrogenów, prolaktyny;
- w razie niepowodzenia terapii kontakt z endokrynologiem.
RABIJEWSKI sugeruje [8]:
„Należy odstawić testosteron lub AAS, a następnie przyjmować 3000 IU hCG domięśniowo co 2. dzień przez minimum 3 miesiące. Ten sposób postępowania można połączyć z inhibitorem aromatazy – anastrozolem albo SERM – tamoksifenem lub cytrynianem klomifenu. Ponieważ wyższe dawki hCG mogą hamować wydzielanie FSH, jednoczesne podawanie klomifenu nie tylko zapobiega supresji wydzielania FSH, ale także może dodatkowo zwiększać syntezę gonadotropin”.
Z kolei w programie Power (HPGA normalization protocol) dr Michaela Scally, którego wycinek jest zawarty w książce Williama Llewellyna „Anabolics”, sugeruje się podawać przez 16 dni hCG w dawce 2500 IU, co drugi dzień (liczone jest to zaraz po odstawieniu SAA). Równolegle stosuje się tamoxifen (do 45 dni, 20 mg dziennie) oraz clomid (do 30 dni, 2 x dziennie po 50 mg).
Skutki uboczne wiązane z clomidem [9,10]:
Często:
- bóle i zawroty głowy,
- zmęczenie,
- nudności,
- wymioty,
- zaburzenia widzenia (niewyraźne widzenie, plamki, migotanie, mroczki iskrzące) – w niektórych przypadkach nieodwracalne, szczególnie po stosowaniu dużych dawek lub w przypadku przedłużonego leczenia, czasem fotofobia,
- bóle piersi, brzucha, podbrzusza,
- zaburzenia miesiączkowania,
- nieprawidłowe krwawienia z macicy,
- powiększenie jajników,
- zaostrzony ból owulacyjny,
- naczynioruchowe uderzenia gorąca (ustępujące po zakończeniu leczenia),
- napadowe zaczerwienienie twarzy.
Niezbyt często:
- zwiększenie lub zmniejszenie masy ciała,
- zwiększony apetyt,
- napięcie,
- depresja,
- bezsenność,
- wysypka,
- pokrzywka,
- alergiczne zapalenie skóry,
- częste oddawanie moczu,
- suchość pochwy.
Rzadko:
- wyczerpanie,
- zaćma,
- zapalenie nerwu wzrokowego,
- zaparcia, biegunki,
- zespół ostrego brzucha.
Bardzo rzadko:
- przejściowe wypadanie włosów
na podstawie: „Klomifen (opis profesjonalny)” [9] oraz [10].
Administrator serwisu uznaje zjawisko dopingu i stosowania niedozwolonych substancji w sporcie, a także wbrew zaleceniom medycznym, za skrajnie naganne, nieuczciwe i niemoralne. Jakiekolwiek informacje zawarte w artykułach dotyczących dopingu i farmakologii nie mogą być traktowane ani służyć jako instruktaż. Treść artykułów przedstawia jedynie zebrane informacje dotyczące powyższego tematu. Stosowanie dopingu niesie za sobą ryzyko utraty zdrowia oraz w wielu przypadkach nawet utraty życia.
Referencje:
- Kazimierz Kochman; „GnRH i jego receptor”
- Taylor F., Levine L. „Clomiphene citrate and testosterone gel replacement therapy for male hypogonadism: efficacy and treatment cost” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19694928
- Ramasamy R, Scovell JM, Kovac JR, Lipshultz LI „Testosterone supplementation versus clomiphene citrate for hypogonadism: an age matched comparison of satisfaction and efficacy”. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24657837
- http://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2012/016131s026lbl.pdf
- Testosterone-Replacement Therapy N Engl J Med 2014; 371:2032-2034November 20, 2014DOI: 10.1056/NEJMclde1406595
- Bhasin S1, Woodhouse L, Casaburi R, Singh AB, Mac RP, Lee M, Yarasheski KE, Sinha-Hikim I, Dzekov C, Dzekov J, Magliano L, Storer TW. J Clin Endocrinol Metab. 2005 Feb;90(2):678-88. Epub 2004 Nov 23. Older men are as responsive as young men to the anabolic effects of graded doses of testosterone on the skeletal muscle. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15562020
- Shen X1, Wang R2, Yu N1, Shi Y1, Li H3, Xiong C3, Li Y1, Wells EM4, Zhou Y1. PLoS One. 2016 Oct 6;11(10):e0164116. doi: 10.1371/journal.pone.0164116. eCollection 2016 Reference Ranges and Association of Age and Lifestyle Characteristics with Testosterone, Sex Hormone Binding Globulin, and Luteinizing Hormone among 1166 Western Chinese Men. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27711240
- Michał Rabijewski Leczenie hipogonadyzmu u mężczyzn w wieku rozrodczym artykuł ukazał się w Przeglądzie Urologicznym 2015/2 (90)
- Klomifen (opis profesjonalny) https://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=455
- https://www.drugs.com/clomiphene.html
