Rys historyczny dopingu i jego regulacji prawnych. Jakie sterydy i inne środki biorą profesjonalni kulturyści?

Z wielu względów wyczynowi sportowcy nie mówią o dopingu, a kulturyści praktycznie nigdy nie wspominają o stosowaniu np. sterydów anaboliczno-androgennych, hormonu wzrostu, IGF-1, clenbuterolu, salbutamolu, diuretyków czy preparatów z grupy SARM, GHRP. Dlaczego? Sprawa jest prosta – po pierwsze przyznawanie się do stosowania metod zabronionych w sporcie (przez WADA) przypomina przyjeżdżanie własnym samochodem w stanie po użyciu alkoholu – na kontrolę trzeźwości do komisariatu (a w historii odnotowano takie przypadki). Po drugie – sportowcy biorący udział w olimpiadzie mogą przez doping zaprzepaścić swoją spokojną przyszłość (emerytury sportowe + wyrzucenie np. z wojska – patrz skandal z polskimi ciężarowcami). Po trzecie – sportowcy stosujący doping mogą stracić dziesiątki lub setki tysięcy złotych z powodu zerwania kontraktów reklamowych (doping jest uznawany za całe zło tego świata, więc lepiej aby zamiatać tego typu problemy pod dywan i udawać, iż wszystko jest w porządku).

Wyjątkami od reguły, jeśli chodzi o mówienie o dopingu, są:

• Dorian Yates (jeden z najwybitniejszych kulturystów wszech czasów),
• Arnold Schwarzenegger (jeden z najwybitniejszych kulturystów wszech czasów, nie wymaga prezentacji),
• Rich Piana (gwiazda youtube oraz bardzo znany obecnie zawodnik, może bez wielkich sukcesów w kulturystyce).

Tylko co do stracenia mieli Yates i Schwarzenegger  – na wiele lat po zakończeniu kariery? Arnold przyznał się do stosowania SAA, które w tamtym czasie wcale nie były zakazane  w kulturystyce. Zresztą w dobie największych sukcesów odnoszonych przez Schwarzeneggera (lata 70’ XX wieku) nie było nawet kontroli antydopingowej (w IFBB pojawiła się w 1983 roku), a SAA (nawet na olimpiadzie) nie były zakazane do stosowania u sportowców do połowy lat 70 XX wieku. Mało tego, Arnold nie stronił od alkoholu oraz marihuany (czego też nie krył na filmach, do dzisiaj w postaci animacji krąży urywek z Arnoldem palącym jointa po zawodach).

Co oficjalnie brał Dorian Yates?

Na seminariach szkoleniowych jeden z najlepszych zawodowych kulturystów wszech czasów Dorian Yates przyznał się do stosowania tylko ok. 1 g testosteronu oraz 500 mg nandrolonu/boldenonu tygodniowo i 50 mg metanabolu dziennie. Zapewne trochę zaniżył stosowane dawki, jednakże należy brać poprawkę na bardzo ważny fakt. Jeśli Yates miał dostęp do farmakologicznego, czystego towaru (z apteki, a boldenonu od weterynarza) to mógł odnosić wielokrotnie większe efekty niż osoby współcześnie korzystające z „podziemnych fabryk” SAA. Tam zdarza się, iż nawet najtańszy testosteron propionat to zwykły olej, bez testosteronu w zawiesinie!

Jak zmieniały się regulacje prawne dotyczące sterydów anaboliczno-androgennych w sporcie?

Od kiedy sterydy anaboliczno-androgenne pojawiły się w sporcie? Wg różnych źródeł dopiero pod koniec lat 40’ XX wieku lub na początku lat 50’ XX wieku. Rozkwit stosowania SAA przypada na „złoty okres kulturystyki” 1960-1989 – czy to zbieg okoliczności?

O kiedy sterydy anaboliczno-androgenne są zakazane w sporcie? Według różnych źródeł, na olimpiadzie SAA zostały zakazane w 1974 roku przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski,  po opracowaniu przez Brooksa i wsp. metody wykrywania SAA (RIA, ang. radio-immunoassays) [2]. „Metoda RIA polega na bezpośredniej  inkubacji  materiału biologicznego  z  antygenem  znakowanym  izotopem,  najczę̨ściej 125 I. Podczas inkubacji następuje wytrącenie kompleksu znakowany antygen-przeciwciało, a następnie mierzy się jego radioaktywność” [3]. Według innych danych (Ruth I. Wood i wsp.) doping testosteronem został zakazany dopiero 2 lata później, w 1976 roku [4]. Jeszcze inni autorzy (C Saudan i wsp.) [5] twierdzą, iż graniczną datą jest 1975 rok, gdy dodano sterydy anaboliczno-androgenne na listę zakazanych do stosowania na olimpiadzie substancji.  Jeszcze inni autorzy [Mottram David] twierdzą, iż pierwsze nieoficjalne testy pod kątem sterydów anaboliczno-androgennych pojawiły się w 1972 roku na olimpiadzie w Monachium, natomiast pierwsze oficjalne testy pod kątem SAA w 1976 roku w Montrealu. Pierwsze klasyfikacje zakazanych środków i metod pojawiły się 1967 roku [6].

Pierwsze przypadki wpadek dopingowiczów odnotowano w 1976 roku na olimpiadzie w Montrealu. Jak pisałem, w IFBB oraz innych federacjach kulturystycznych doping jest traktowany nieco z przymrużeniem oka. Z kolei na olimpiadzie (np. w podnoszeniu ciężarów, lekkoatletyce) śmiertelnie poważnie. Od kiedy w 2012 r. wdrożono nowe metody wykrywania dopingu (metabolity długotrwałe), w podnoszeniu ciężarów odnotowuje się lawiny wpadek. Co najgorsze, całe lata po olimpiadzie następują zmiany na listach zwycięzców (jest to możliwe przez wieloletnie przechowywanie próbek krwi i/lub moczu zawodników). M.in. w 2016 roku po powtórnej analizie próbek z 2012 roku, z Londynu, wpadł jeden z najlepszych ciężarowców wszech czasów, dwukrotny mistrz olimpijski, Ilja Iljin brał WINSTROL, dodatkowo prawdopodobnie oral-turinabol. Zaliczył 233 kg w podrzucie oraz 185 kg w rwaniu na IO w Londynie. Nawet mimo stosowania dopingu jest to jeden z najwybitniejszych ciężarowców wszech czasów (bo osoby z pierwszych 8 czy 10 pozycji na liście też były na dopingu!), trzykrotny mistrz świata, zdobył złoto na olimpiadzie w Londynie i Pekinie; 175 cm, waga 94 kg. Stracił medale – czy zasłużenie?

Które środki dopingujące są najbardziej popularne wśród kulturystów?

Pod koniec lat 80 XX wieku najpopularniejsze środki dopingujące wśród startujących w zawodach kulturystów to (w kolejności od najpopularniejszych, po niszowe):

• Dianabol (“metanabol”) – nie wymaga komentarza, do dzisiaj nr 1 (Arnold),
• Deca Durabolin – również, nagminnie nadużywany (Arnold),
• Anavar – oxandrolone, do dzisiaj niezwykle drogi, ale popularny,
• Testosteron – baza prawie każdego cyklu SAA,
• Anadrol 50 – oxymetholone/anapolon, jeden z najsilniejszych SAA,
• Winstrol – nie wymaga komentarza, pochodna DHT,
• Primobolan – pochodna DHT (Arnold)
• Equipoise – boldenone, bliski krewny testosteronu,
• Finaject – trenbolone,
• Parabolin – trenbolone,
• hCG – preparat PCT,
• Primacetate – odmiana primobolanu,
• T. Enanthate – długie estry testosteronu,
• Halotestin – Fluoxymesteron, toksyczny, silny SAA,
• Maxibolin (etyloestrenol, pochodna nandrolonu).

Dane zebrał Tricker R i wsp. [2].

Współczesna popularność różnych SAA w świetle analiz DEA w USA (liczby mówią o ilości przechwyconych środków):

•        Testosteron 260
•        Nandrolone 140
•        Methenolone 99
•        Methandrostenolone (metanabol) 76
•        Oxymetholone (anapolon) 67
•        Stanozolol (winstrol) 61
•        Fluoxymesterone 54
•        Methyltestosterone (metylowany testosteron) 48
•        Boldenone 24
•        Mesterolone 21
•        Oxandrolone (anavar) 16
•        Trenbolone 13
•        Methandriol 10
•        Drostanolone 6
•        Mibolerone 4
•        Stanolone 2
•        Testolactone 1

Dane na podstawie: “Drug abuse handbook”

W 2012 roku wykryto 4500 przypadków dopingu (WADA) [6]. Z tego 50% dotyczyło używania sterydów anaboliczno-androgennych i podobnych substancji.

Podsumowując, na 4500 przypadków dopingu:

• 2279 stanowiły sterydy anaboliczno-androgenne (w skrócie „SAA” i pochodne np. testosteron, metanabol, winstrol, trenbolone, norethandrolone, oxabolone, oxandrolone, oxymesterone),
• 697 stymulanty (sibutramina, efedryna, pseudo-efedryna, adrenalina, fentermina/adipex, Adrafinil, amfepramone, amfetamine, amfetaminil, amiphenazole, benfluorex, benzylpiperazine, bromantan, clobenzorex, cocaine),
• 406 kannabinoidy (np. THC i syntetyki),
• 365 glukortykosteroidy,
• 322 diuretyki i maskowanie (np. diuretyki pętlowe, acetazolamide, amiloride, bumetanide, canrenone, chlortalidone, etacrynic acid),
• 181 hormony peptydowe (np. FG-4592,  EPO, dEPO, CERA, hCG, LH, IGF-1, GH),
• 131 agoniści beta2 (np. clenbuterol, salbutamol, fenoterol),
• 74 inhibitory aromatazy/modulatory/SERM/inhibitory miostatyny np. środki antyestrogenowe (np. clomid, anastrazol/arimidex); SERM (np. tamoxifen, toremifen); Agoniści receptora aktywowanego przez proliferatora peroksysomalnego (PPARδ) np. GW1516; agoniści osi PPARδ-AMP- kinaza białkowa aktywowana przez AMP (AMPK) np. AICAR;
• 26 narkotyki (np. heroina, kokaina),
• 5 alkohol,
• 1 manipulowanie.

Źródło: dane WADA [8]

Z danych od IFBB wynika, iż obecnie (w ostatnich kilku latach) wśród najczęściej stosowanych środków w kulturystyce znajdują się:

• winstrol (stanazolol, stanozolol; jakościowy SAA),
• boldenone (jakościowy SAA),
• amiloride (lek moczopędny i maskujący),
• clenbuterol (beta mimetyk),
• oxandrolone (jakościowy SAA),
• epitrenbolone (jakościowy preparat PH),
• furosemid (lek moczopędny i maskujący),
• canrenone (diuretyk oszczędzający potas, lek moczopędny i maskujący),
• triamteren (lek moczopędny i maskujący),
• drostanolone (masteron; jakościowy SAA),
• hydrochlorotiazyd (lek moczopędny i maskujący),
• anastrazol (inhibitor aromatazy),
• mesterolone/proviron (środek o wątpliwej użyteczności dla jakiegokolwiek sportowca),
• trenbolone (jakościowy SAA),
• metanabol („masowy” SAA),
• metenolone/primobolan (jakościowy SAA),
• tamoxifen (preparat używany w trakcie PCT).

Rzadko były wykrywane amfetamina, nandrolone, clomid czy marihuana.

Z pełną listą można zapoznać się tutaj: http://www.ifbb.com/wp-content/uploads/2017/01/LISTA-DE-DOPING-EM-ORDEM.pdf

Ciekawostka – często środki takie jak triamteren są nielegalnie dodawane do różnorakich środków, które mają być w 100% naturalne. Z pewnością groźne dla nerek i wątroby oraz rakotwórcze mogą być chińskie zioła odchudzające (lida dai dai hua jiao nang, meizitanc zielony i czerwony) stwierdzano tam występowanie fenoloftaleiny (rakotwórcza), dodatek kortykosteroidów (wywołują ogólnoustrojowe zaburzenia), indometacinu (środek z grupy NLPZ), phenytoinu, prometazyny (antagonista receptora H1 I generacji, pochodna fenotiazyny), klometiazolu (lek nasenny, uspokajający, spazmolityczny i przeciwdrgawkowy) chlorpheniraminy, diklofenaku (środek z grupy NLPZ) oraz właśnie triamterenu (leku moczopędnego) czy nawet składnika viagry, sildenafilu. Dodatkowo odnaleziono metabolity sibutraminy [1]. Sportowcy podlegający kontroli powinny dwukrotnie się zastanowić nim sięgną po podobny „preparat odchudzający” – gdyż może on skutkować pozytywnym wynikiem na teście antydopingowym!

Niektóre diuretyki zmieniają również pH moczu – co wpływa na testy antydopingowe (zmienione wydalanie niektórych substancji). Dlatego pojawiła się kategoria S5 – maskowanie dopingu/diuretyki np. w klasyfikacji WADA. Co ciekawe, diuretyki działają krótko i szybko – więc niektóre substancje są niewykrywalne już po 24-48 h (np. furosemid, hydrochlorotiazyd oraz triamteren). Nie ma nic za darmo – skutki stosowania diuretyków to skurcze, zaburzenia termoregulacji, nieregularne tętno, zawał serca, śmierć. Wiele zgonów kulturystów wiąże się nie z kilkunastoletnim stosowaniem 3-5 g SAA tygodniowo, ale właśnie z nadużywaniem diuretyków przed zawodami (np. przypadek Andreasa Munzera). Podobnie w ciągu kilku godzin może zabić insulina, clenbuterol (beta mimetyk zaburzający pracę serca) czy DNP (bojowy środek trujący stosowany jako „spalacz tłuszczu”).

Jak widać, kulturyści stosują zróżnicowane środki, należące do wielu grup o całkowicie różnej charakterystyce. Wiele z nich wcale nie ma nic wspólnego ze sterydami anaboliczno-androgennymi.

Referencje:

1. „Chinese slimming capsules containing sibutramine sold over the Internet: a case series.” Dtsch Arztebl Int. 2009 Mar;106(13):218-22. Epub 2009 Mar 27. Müller D, Weinmann W, Hermanns-Clausen M. Giftinformationszentrum Nord, Zentrum Pharmakologie und Toxikologie Göttingen, Germany.
2. Kenneth D Fitch „Androgenic-anabolic steroids and the Olympic Games” http://www.asiaandro.com/news/upload/20130912-aja2008251a.pdf
3. Ewelina  Dziurkowska, Paweł  K. Zarzycki „Rola Oznaczania Hormonów Steroidowych W  Ślinie W Nowoczesnej Diagnostyce Medycznej” http://www.ptfarm.pl/pub/File/wydawnictwa/b4_07/s%20401-409.pdf
4. Ruth I. Wood1 and Steven J. Stanton2 “TESTOSTERONE AND SPORT: CURRENT PERSPECTIVES” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3264812/
5. C Saudan, N Baume, N Robinson, L Avois, P Mangin, and M Saugy “Testosterone and doping control”  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2657495/
6. Mottram DR1. “Banned drugs in sport. Does the International Olympic Committee (IOC) list need updating?”
7. “The incidence of anabolic steroid use among competitive bodybuilders”. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2621538  Tricker R
8. WADA. 2012 Anti-Doping Testing Figures Report. World Anti-Doping Agency, 2013